chajpanbila’teliletik ta komonal,taswenta yilel te chamel Coronavirus. (Tseltal)
Video:
Audio:
Nok’ol awaiybel, jun k’op ayej te bajem ta swenta yu’un te bats’il antswiniketik taChiapas, te chajpambil yu’unte Noticiero Chiapas Paralelo, te ya x-a’tej sok te Alianzade Medios de la Red de Periodistas de a Pie.
Lunes swakebal k’ajk’al yuil abril yu’un 2020
Ya xba esmajukxan te chamel coronavirus tayantik semana ta talele, sok nopolix ta tulanubel te chamel, jich layal te ajwalil yu’un México, Andrés Manuel López Obrador, ta jun tikombil k’op ayej ta sjo’ebal sk’ajk’alel yu’un abril.
Ta México, la yak’ik’ ta nael, ta sjo’ebal sk’ajk’alel yu’un abril, jte’bxanix maba la stak’oel te 2 mil te mach’atik tsakatik ta chamele; ta Chiapas k’ojt ta jo’eb scha’winik. Ja’ yu’un, te p’ijiletik yu’un poxil layalik-ek te aytome bayal te mach’atik tsakatik ta chamele. Maba spisil nok’ol yajtaybelik, ta swenta, teja’nax cha’ oxtulte mach’atik ya xk’ojt ta ilele. Yu’unmayuk bayal te biluk, te ya xtuun ta yilel te chamel, te maba ti’k’ ta ilel-ate mach’atik ay sk’ajk’al, takin ojbal, k’ux bak’etalil sok swokol ta yich’el ik’.
Te ajwalil kuuntik, la yak’ ta nael te ta jlumaltik México, te nail poxiletikya xu yil 6 mil te mach’atik xk’ojt ta ts’akel tachamele, teme bats’ijem te xchamelike sok te mach’atik maba ya xu yich’belik te ik ́k’e. la yal-ek,te militaretik yu’un te Secretaría de Defensa Nacional sok teMarina, ya la xu yilik 1,300 chameletik ta nail poxil yu’unike sok te antswiniketik te ya snaik te poxtawane.
Maba xnaba teme tik’aj, te ta nail poxiletike, ja’tome ya xchikna te jay tul ya xba tsakotuk te chamele. Ta Chiapas te secretarioyu’un Salud, José Manuel Cruz Castellanos, la yak’ ta nael te mach’atik batsijemik ta chamele yu’un coronavirus, ya yich’ik ilel ta lekil nail poxiletik, te nok’olto ta chajpanel.
Te lekil nail poxiletik, te banti ya xu ta ilel te mach’atik ya xbats’ejik ta chamel yu’un coronavirus, ya x-ayinta Tuxtla Gutiérrez, Tapachula, Villaflores, Tonalá, Pichucalco, Reforma, Palenque, Comitán sok San Cristóbal de Las Casas.
Ta sjo’ebal sk’ajk’alel abril, ja’tonax ay ta Tuxtla Gutiérrez, Tapachula, Palenque sok Reforma, te lekil nail poxile.
Ta swenta tetulan chamel yakal ta talele, te poxtawanejetik, j-ilojometik sok muk’ul tsoblejetik te yakatik ta a’tel sok te bats’il antswiniketik, la xchajpanik a’teletik ta swenta te chamele. La xcholik, te skananteyel jabajtike, tulan sk’oblal ta k’ajk’al ini, ta swenta te manchuk yuts’in bayal te jlumaltik te chamele.
Te sujella xchajpanike ja’ik me ini:
- pitel tasna te mach’atik ya sujtiktal ta a’tel,ta muk’ul lumetik ta cheb semana. Manchukme stsob sba sok te swinkilel te paraje ja’tome te chikanix ta ilel te mayuk xchamel yu’un coronavirus.
- yilel te meelmamaletik, anstwiniketik te yich’ojikdiabetes, te mach’atik ay swokolik ta yich’el ik’, sok antsetik te ayik ta yan chamel, te manchuk slakik te chameletik sok te sujtemiktal ta muk’ul lumetik. Tulan sk’oblalul te ya yich’ik kanantayele, ja’ikme te ya xu xlajik yu’un te chamel coronavirus.
- ta swenta te antsetik te ayik ta yan chamel sok te ilojometik. Te Movimiento de Parteras de Chiapas Nich Ixim, banti stsobo sbajik jbajk’ yo’winik ilojometik yu’un lajuneb scha’winik municipio, la yalik te maba ya skejchanik yilel te antsetik, ja’nax yu’un la yalik te mayuk lek yu’unik te alcohol, smajkubil eal, spojtsil k’abal sok xapon.
La xcholik te ayla cha’oxtejk’ nail poxil te nok’ol sp’ajel te antsetik te ayik ta yan chamel, ja’ yu’un la sk’ambeyik te ajwaliletik yu’un poxil te ayuk banti ya yich’ ilel te antsetik tey ta nail poxiletik, te banti mayuk te chamel yu’un coronavirus, sok te ak’a a’botukik te biluketik te ya xtuun yu’unik te ilojometike.
Janix jich la yalik,te ayukte swinkile te parajetik yakuk xchapik sok te ajwaliletik yu’un poxil, spasel chajpanbil a’tel sok te komonal ta swenta te mach’atik ya stsakotik te chamele.
Sok la yalik cha’ox p’ij a’telil te ya xu ta pasele:
- Slejel te banti ya xu ayilik te mach’atik ya stsakotik techamele, jich binut’il te nail tsoble yu’un ejido, te ya xu xainik tea ja’tome xk’ax te wokole, yu’un jich maba x-ainik ta snaik, sok swenta maba sk’asesikxan te chamele.
- Te mach’atik ya xkanantaywanike ya sk’an stujunik te smajkil eal, spojtsil k’abil sok yantikxan tsitseletikyu’un jich maba sts’itotik ta ya’elel ye te mach’a ay ta chamele. Mame sk’an tsakel te elawil, spokel ta ja’ sok xapon te k’abile k’alal ya xlok’ex ta yawil kanantaywaneje.
- Ja’nax ya yich’ ik’elbajel ta nail poxil te chameletik, tememaba ya xu ya yich’ te ik’, yilel teme ay ya’alik,yu’un ya yuch’ik sok poxiletik ta swenta sts’ujtesel te k’ajk’ sok k’uxul bak’etalil.
- Xchapel ta lek sok te ajwaliletik yu’un te municipio sok poxtawanejetik te banti ya xu ta ik’el bael te mach’atik ya xbats’ejik ta chamel, snael ta lek bin nail poxil sok bin u’t’il ya yich’ ik’el bajel.
Li’ ta Chiapas Paralelo yatome jcholbeyexkotik te bintik ya xkojt ta pasele. te k’op ayej ini chajpanbil sok spatrocinio yu’un DW Akademie.
Traducción (sk’asesel k’op ayej): Juan Gabriel López Ruíz
Locución (xcholel k’op ayej): Juan Gabriel López Ruíz
Gracias a:
No comments yet.